آشکار سازی و جانمایی محل شاخه ها و میله های قنوات گم شده و تعیین محل عوارض زیرزمینی از طریق مطالعات ژئوفیزیک
قنات یا کاریز از بهینه ترین و قدیمی ترین روش های دسترسی به آب بوده است که از قدیم الایام در ایران عزیزمان مورد استفاده قرار می گرفته است.
قنات ها ذخایر آب زیرزمینی هستند و گنجینه های پنهان برای هر شهر محسوب می شوند، چنانچه هر کجا آب باشد آبادانی نیز هست و شهرها در جایی ایجاد می شدند که آب زیادی وجود داشته. در واقع قنات ها مجموعه ای از چند میله و گالری زیرزمینی هستند که در گذشته برای آب رسانی در بخش شرب و کشاورزی استفاده می شدند. به مرور با تغییرات در شهر و ایجاد شبکه آبرسانی دیگر توجهی به قنات ها نشد و استفاده های غیر مرتبط از آنها صورت گرفت. رفته رفته به دلیل بی توجهی به قنات ها برخی از آنها خشک شدند و قنات ها به صورت بایر(خشک شده) و دایر (دارای آب) درآمدند. همچنین برداشت غیر اصولی و غیر مجاز آب، انتقال فاضلاب به گالری های زیر زمینی، عدم تعمیر و نگهداری درست از قنات ها و... سبب شد تا مشکلات عدیده ای به وجود بیاید و قنات ها از یک فرصت به تهدید برای شهر و شهروندان تبدیل شوند.
تعیین محل قنوات و شاخه ها و میله های آنها حائز اهمیت فراوانی هستند ،از جمله علت هایی که امروزه نیازمند تعیین محل قنوات هستیم موارد زیر را می توان بر شمرد :
- در بسیاری از مناطق تعیین حدود ثبتی زمین بر اساس نقشه های ثبتی بر اساس محدوده و محل قرار گیری قنات می باشد ، که مالکان زمین ها جهت تعیین دقیق محل و ابعاد زمین خود نیازمند جانمایی محل قنات های قدیمی هستند.
- قنات ها یا کاریز ها یکی از روش های طبیعی و منطبق با محیط زیست بوده اند که از قدیم الایام در ایران جهت آبرسانی و تامین آب کشاورزی و یا شرب و مصرفی مورد استفاده بوده اند. تعیین محل شاخه ها یا میله های قنات های قدیمی و بررسی و مطالعه به جهت بازسازی و احیا آنها ،یکی از بهترین روشهای آبرسانی سازگار با محیط زیست می باشد.
- در مناطق شهری ،تعیین محل دقیق قنات ها در زیر سازه ها از اهمیت زیادی برخوردار است ، چرا که با شناسایی و ایمن سازی محل آنها می توان از تاثیرات منفی فرونشست و خرابی سازه جلوگیری نمود.قنات های واقع در نزدیک سطح زمین، در صورتی که در روی آنها ابنیه و یا راههای ارتباطی احداث گردند، باعث می شوند که سطح زمین مذکور نشست نماید و در نتیجه ابنیه و راههای یاد شده تخریب گردد. لذا قبل از اقدام به احداث هرگونه بنا و راه، می بایستی اول از عدم وجود قناتهای فوق الذکر در زیر سطح زمین مورد نظر اطمینان حاصل گردید و بعد نسبت به احداث ابنیه و راههای یاد شده اقدام نمود.
- به علت قدمت کاریز ها،در بسیاری از مناطق تعیین محل قنوات به منظور بازسازی آثار باستانی و قدیمی انجام می پذیرد.
- در بسیاری از مناطق نفوذ آب فاضلاب های شهری و روان آب های دیگر به داخل مسیر قنوات قدیمی که اکثرا تا حدودی تخریب شده اند؛ موجبات شستگی و نشست بیشتر سطوح زیرین را فراهم می آورد؛همانگونه که اکثرا در اخبار می شنویم فلان خانه بر روی قنات دچار نشست یا ریزش شد.
- قنات های فعال اکثرا دارای آب با کیفیتی می باشند که به جهت برنامه ریزی و استفاده مناسب ؛منابع بسیار ارزشمندی محسوب می شوند (علی الخصوص در این برهه کم آبی در کشور)ولیکن متاسفانه شاهد هستیم در بسیاری از نقاط به علت عدم شناسایی و برنامه ریزی در مسیر به فاضلاب یا اگو می پیوندند که این امر موجب اتلاف منابع عظیمی از آب با کیفیت می گردد.
جانمایی و شناسایی محل قنوات و حفرات و شاخه ها و میله ها و سایر عوارض زیرزمینی با متد های به روز و نوین علم ژئوفیزیک همراه با عملیات نقشه برداری دقیق انجام می گیرد ؛همچنین در بسیاری از موارد ، جهت افزایش دقت برداشت ها ، سعی می گردد با توجه به شرایط خاک منطقه و دست خورده و دست نخورده بودن بستر و شرایط دسترسی و بافت منطقه از تلفیق چندین متد متفاوت جهت جانمایی و آشکار سازی زیر سطحی استفاده نمود.
در بسیاری از مناطق با توجه به عمق مورد نظر اکتشاف و محدوده مورد مطالعه جهت تعیین محل و عمق شاخه ها و قنوات از متد های متفاوت ژئوفیزیکی استفاده می گردد من جمله :
- مطالعات ژئورادار (GPR )
- مطالعات مقاومت سنجی دوبعدی.
- گراویمتری و میکرو گراویمتری.
- استفاده از گرادیومترهای مغناطیسی.
- سیستم برادبند الکترومغناطیس.
تهیه نقشه جامع قنوات و تعیین وضعیت و جانمایی آنها در شهر ها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ شرکت مهندسین زمین خاک پویان از شرکت های پیشرو و فناور در زمینه تعیین محل و تهیه نقشه جانمایی قنوات می باشد.
شرکت مهندسین زمین خاک پویان دارای تجربه و تخصص در زمینه مطالعات اکتشافی و جانمایی و تعیین محل قنوات و همچنین برنامه ریزی جهت احیا و دایر سازی قنوات راکد ،آماده خدمت رسانی در سراسر ایران می باشد.
